如前所述，萨思迦派所传道果法最根本的文献《道果金刚句偈》以礼敬“最妙上师”开始，道果法又以上师为其甚深道修法，所以，上师于萨思迦派的教法体系中的地位较诸其他教派或更举足轻重，与此相应对上师的界定也更加重要。在现存大部分《道果金刚句偈》的释论中，我们都可以在其解释其礼敬文的部分见到诸论者对“最妙上师”的或长或短的解释，他们对上师的定义和分类都有比前述萨思迦班智达于《大金刚乘修师观门》所述更详细、更明确的内容。以下我们或可以见于《大乘要道密集》中的一部《道果金刚句偈》释论——《道果延晖集》（持咒沙门莎南屹啰集译）中的相关段落，结合其他见于《道果弟子释》（Lam'bras slob bshad）中的多部释论的相应内容，来阐释萨思迦传统对“最妙上师”的定义和理解。

按照萨思迦派的传统，所谓“最胜上师”与“金刚上师”，或曰“金刚阿阇黎（rDo rje slob dpon）是同义词，指的是能够以主戒（dbang bskur，灌顶）摄受（byin gyis brlabs pa，加持）资徒，令其速捷得证佛果的金刚上师。因为上师以四种恩情摄受资徒，故也有四种上师。而这四种上师的名称则是按照瓶灌、秘密灌、智慧灌和第四灌等四种灌顶而立，他们分别是：一、断外增绮师金刚上师，二、明内自生智师金刚上师，三、明密同生智师金刚上师，四、明究竟如诸法最净师金刚上师。

于兹我们或可首先引元末明初最著名的萨思迦派学者最胜上师莎南监藏（Bla ma dam pa bSod nams rgyal mtshan）所造《道果教诫释论——要门藏》（Lam'bras bu dang bcas pa'i gdams ngag gi rnam par bshad pa man ngag gter mdzod）中对上师的定义及其分类来说明萨思迦派传统中的上师的地位和意义。《要门藏》中说：

第一，真性者，曰上师者，总而言之乃指因功德法而成为重要者［Guru，即上师］，于此瑜伽自在者（指密哩斡巴上师——引者）曰：“［上师］乃圆满授我四种灌顶，且连接四身之缘起者也。”第二，［若对上师作］分别则有五种，第一若就过去而言，则因智慧空行母之化身、无我母十五天母[51]，授瑜伽自在者四种灌顶，加持所依四中围，生六地之证悟，连接四身之缘起，圆满［主、道、见、修］四种功用，故为师金刚上师也。第二，若就未来言之，则于今一位因时之师，具能明主、道、见、修等四种功用者，即所谓师金刚上师也。第三，分别义者，或问何谓具四种功用之师，则有能断外增绮师、能明内自生智师、能明密同生智师和能明究竟如诸法最净师金刚师也。（dang po la/ ngo bo ni/ bla ma zhes pa spyir yon tan gyi chos kyis lci bar gyur pa zhig la zer yang/'dir rnal'byor dbang phyug gi bzhed pas/ bdag la dbang bzhi yongs su rdzogs par bskur nas/ sku bzhi'i rten'brel sgrig par mdzad pa la bzhed do// gnyis pa dbye ba la lnga las/ dang po sngon byung la sbyar na/ sprul pa'i sku ye shes kyi mkha''gro ma bdag med ma lha mo bco lngas rnal'byor gyi dbang phyug la dbang bzhi bskur bas/ rten dkyil'khor bzhi byin gyis brlabs tes drug gi rtogs pa bskyed nas/ sku bzhi'i rten'brel bsgrigs pas byed las bzhi tshang ba'i phyir bla ma rdo rje slob dpon no// gnyis pa rjes'jug la sbyar na/ da ltar rgyu dus kyi bla ma gcig nyid dbang dang lam dang lta ba ston pa la sogs pa'i byed las bzhi dang ldan pas bla ma rdo rje slob dpon zhes bya'o/ gsum pa so so'i don ni/ byed las bzhi dang ldan pa'i bla ma gang zhe na/ spyi sgro'dogs yongs su gcod par byed pa'i bla ma/ nang rang byung gi ye shes ston par byed pa'i bla ma/ gsang ba lhan cig skyes pa'i bla ma/ mthar thug de kho na nyid du chos thams cad shin tu rnam par dag pa'i de kho na nyid ston par byed pa'i bla ma rdo rje slob dpon te//）[52]

可见，萨思迦派传统中的“金刚上师”是能授四种灌顶、结四身之缘起，且能开示主（灌顶）、道、见、修四种功用的上师，他有特指和泛指两种，特指的是指过去的，即是瑜伽自在密哩斡巴师之上师、“智慧空行母之化身、无我母十五天母”，泛指的即是指当下或者未来任何一位具能明主、道、见、修等四种功用的金刚上师，或即是自己的上师。[53]

萨思迦派把上师细分成四种，这种分类的标准颇有讲究。对此《道果延晖集》中说：“如兹四师，体虽是一，而约德（yon tan）、用（byed las）成立四者，或约四灌（dbang bskur）、四道（lam）而建号，或就四见（lta ba）、四宗（grub mtha'）而立名，或以四迁而标目，或称四果（'bras bu）而作题，然今初也以道立名，后三种者克乎建立。”[54]在《道果金刚句偈》的另一部释论中相应部分也说：“复次，于平日有所净基身、语、意三，及遍彼且堪受主戒者为四，作为能净彼等之对治有四种师金刚上师，由彼［四师］之恩情授四种主戒，示四种道，现四种见、修。故第一种上师以明道立名，其余三种上师明修习等，复以明三种见、修立名。”[55]而最胜上师莎南监藏对此的解释尤其详细、明了，兹转译如下：

于此说立四种师之缘由，或问以何缘由于彼等四种师立外、内、秘密和究竟呢？或曰：授瓶灌之师，能断外境之增绮，故立是名。因修是师所传授之生起次第，若生起见，则能断现分、空分和双运之真性三者于外境持现、空和现空［三种］不同见之增绮，故立是名。授予秘密灌顶之师，因于内之身能明自生智，故立是名。若修习彼师所传授之拙火定，专注于内所依四中围之故，不依外缘，于心生起自生智故。智慧灌顶之师，能明现起自第三灌顶之道生起之同生［智］理，故立是名。彼等手印道于共通乘不闻，难以成为所信受者，故乃秘密和当隐藏者，若修习此道，能显现同生融乐之证悟。第四灌顶之师能明道之究竟乃诸法真性，故立是名。此最胜乐空第四见者，乃见之究竟、诸法之法性故，能作四所作故，如是立名。第一直接以道立名，其余三者以见立名云云，皆不实也。于瓶灌之三种见，亦可合断增绮之缘由故。如是于内外等瓶灌之所净基脉既粗，复易于证悟，于身外有，生起次第于身外修习，三种真性亦于境上生起，故云外也。秘密灌所净基脉字，彼隐藏于身内，且不明显，故曰内。第三灌顶之所净基Dvangs ma（甘露），隐藏于种子字内，秘而不彰，故曰秘密。第四灌之所净基四风，乃所净基之究竟，亦是一切能净主（灌顶）、道、见、修、果之究竟，故以所净基对上师如是立名也。虽曰如是，然所净基三脉等于身内有，一些脉身外亦有，Dvangs ma则于一切内外之分皆有，故仅有前者则不确定也。因是之故，于资徒之四所依授以四灌顶，可以明确认定于资徒之相续亦可断增绮，于资徒之相续亦可现起三种见，故于四种师亦以彼和彼之名安立也。譬如，庄稼地收成好，即曰某某之收成好，即按地主的名字来称呼。第五，确定以四来计数的缘由者，受灌顶资徒之所依中围亦四，彼能净之灌顶亦四，与彼相连接之道亦四，自彼生出之见亦四，由彼现起之宗见亦四，彼究竟之果亦一定为四，故明灌顶、道、见、修等之师数亦一定以四计也。（bzhi pa der'jog pa'i rgyu mtshan ni/ ci ste bla ma bzhi po de dag la phyi/ nang/ gsang ba/ mthar thug tu'jog pa'i rgyu mtshan ci yin snyam na/ bum dbang bskur ba'i bla mas phyi'i yul la sgro'dogs gcod pa'i phyir de skad ces bya ste/ bla mas bstan pa'i bskyed rim bsgoms pas lta ba skyes pa na nang phyogs/ stong phyogs/ zung'jug gin go bo nyid gsum gyis phyi'i yul la snang ba/ stong pa/ snang stong tha dad du'dzin pa'i sgro'dogs gcod pas so// gsang dbang bskur ba'i bla mas nang gi lus la skyes pa'i rang byung ye shes ston pa'i phyir de skad ces bya ste/ bla mas bstan pa'i tsandalī bsgoms te/ nang rten dkyil'khor bzhi la gnad du bsnun pas phyi'i rkyen lam ltos par sems la rang byung gi ye shes skye ba'i phyir ro// shes rab ye shes kyi dbang bskur ba'i bla mas dbang gsum pa'i lam las skyes pa'i lhan skyes'char tshul ston pa'i phyir de skad ces bya ste/ phyag rgya'i lam de dag theg pa thun mong la ma grags pas mos pa tsam yang bya bar dka' ba'i phyir gsang zhing sba bar bya ba yin la/ lam de bsgoms pas zhu bde lhan skyes kyi rtogs pa'char ba'i phyir ro/ bzhi pa bskur ba'i bla mas lam gyi mthar thug chos thams cad kyi de kho na nyid ston pa'i phyir de skad ces bya ste/ bzhi pa'i lta ba bde stong mchog de lta ba'i mthar thug dang/ chos thams cad kyi chos nyid yin pa'i phyir bya ba bzhi byed pas de ltar bzhag gi/ dmar gyis dang po lam dang phyi ma gsum lta ba'i ming gis btags zhes pa ni ma nges te/ bum dbang gi lta ba gsum la'ang/ sgro'dogs gcod pa'i rgyu mtshan sbyar du rung ba'i phyir ro/ de bzhin du phyi nang la sogs pa la'ang bum dbang gi sbyang gzhi rtsa rags shing rtogs sla/ lus kyi phyi na yod/ bskyed rim yang lus kyi phyi na bsgom/ ngo bo nyid gsum yang yul gyi steng du skye bas phyi zhes bya la/ gsang dbang gi sbyang gzhi rtsa yig de lus kyi nang na sbas shing mi gsal bar yod pas nang dang/ dbang gsum pa'i sbyang gzhi dvangs ma de yi ge'i nang na shing tu yang sbas shing gsang bar yod pas gsang ba/ bzhi pa'i sbyang gzhi bzhi rlung de sbyang gzhi'i mthar thug yin zhing/ de sbyong byed dbang/ lam lta grub'bras bu thams cad mthar thug pa yin pa'i phyir/ sbyang gzhi'i dbang gis bla ma la'ang de skad btags so// zhes zer mod kyi/ sbyang gzhi rtsa gsum la sogs pa lus kyi nang na yod la/ rtsa'ga' zhig lus kyi phyi na'ang yod cing/ dvangs ma phyi nang gi cha thams cad na yod pa'i phyir snga ma kho nar ma nges so/ des na slob ma'i rten bzhi la dbang bzhi bskur nas/ sgro'dogs kyang slob ma'i rgyud la gcod/ lta ba gsum yang slob ma'i rgyud la'char bar legs par ngo sprod par byed pas/ bla ma bzhi la'ang de dang de'i ming gis btags te/ dper na zhing tog tu lo legs kyang/ che ge mo'i lo legs zhes'debs mkhan bdag po'i ming nas smos pa bzhin no// lnga pa bzhir grangs nges pa'i rgyu mtshan ni/ bskur bya slob ma'i rten yang dkyil'khor bzhi dang/ de sbyong byed kyi dbang yang bzhi/ de dang'brel ba'i lam yang bzhi/ de las skyes pa'i lta ba'ang bzhi/ de las'char ba'i grub mtha' yang bzhi/ de mthar phyin pa'i'bras bu'ang bzhir nges pas dbang/ lam lta grub la sogs pa ston pa'i bla ma'ang bzhir grangs nges so//）[56]